Infrastruktura energetyczna, będąca kluczowym elementem funkcjonowania państw, staje się coraz bardziej narażona na cyberataki, co może prowadzić do poważnych zakłóceń w dostawach energii i destabilizacji gospodarki. O kluczowych kwestiach dotyczących bezpieczeństwa energetycznego będzie mowa podczas 40. edycji EuroPOWER & OZE POWER.
Wydarzenie, które odbędzie się już 7-8 listopada w Warszawie, stanowi najważniejszą platformę dialogu dla liderów branży energetycznej, ekspertów od OZE, firm IT oraz przedstawicieli administracji publicznej. Więcej informacji na temat konferencji znajdziesz na stronie wydarzenia:konferencjaeuropower.pl.
Rosnące zagrożenie cyberatakami oraz rosnąca cyfryzacja infrastruktury krytycznej, w tym sektora energetycznego, zmuszają organy regulacyjne do aktualizacji przepisów dotyczących cyberbezpieczeństwa. Jednym z kluczowych aktów prawnych, które wprowadza nowe zasady w tym obszarze, jest dyrektywa NIS2 (Network and Information Systems Directive 2). Jej celem jest wzmocnienie bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych w Unii Europejskiej, z naciskiem na infrastrukturę krytyczną, w tym energetykę.
NIS2 zastąpi poprzednią dyrektywę NIS, która funkcjonowała od 2016 roku. Nowe przepisy obejmują rozszerzenie katalogu podmiotów objętych regulacjami, a także zaostrzenie wymagań dotyczących zarządzania ryzykiem i reagowania na incydenty cyberbezpieczeństwa. Kluczowe sektory, takie jak energetyka, muszą wdrożyć dedykowane strategie ochrony infrastruktury przed cyberzagrożeniami. Organizacje, które zostaną uznane za „podmioty kluczowe”, będą musiały spełniać szczegółowe wymagania w zakresie zarządzania ryzykiem i reagowania na incydenty, w tym obowiązek zgłaszania incydentów do odpowiednich organów w ciągu 24 godzin.
Jednym z istotnych obszarów regulacji jest zapewnienie bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej, w tym systemów zarządzania energią. Dotyczy to zarówno wewnętrznych systemów IT, jak i zewnętrznych dostawców usług. Firmy energetyczne będą zobowiązane do opracowania strategii zarządzania ryzykiem, posiadania systemu ciągłości działania oraz zapewnienia bezpieczeństwa łańcucha dostaw. Co ważne, nowe przepisy obejmą także mniejsze firmy, jeśli ich działalność jest uznawana za kluczową dla funkcjonowania gospodarki.
Najważniejszym mechanizmem egzekwowania przepisów NIS2 są surowe kary finansowe. W przypadku firm energetycznych kary te mogą sięgać nawet 2% rocznego obrotu lub 10 mln euro, w zależności od tego, która kwota jest wyższa. Oznacza to, że podmioty kluczowe będą poddawane regularnym audytom i kontrolom, a niezgodność z przepisami może prowadzić do poważnych konsekwencji finansowych.
Rola sztucznej inteligencji i uczenia maszynowego w wykrywaniu zagrożeń
Sztuczna inteligencja (AI) i uczenie maszynowe (ML) odgrywają coraz większą rolę w wykrywaniu zagrożeń cybernetycznych, szczególnie w sektorze energetycznym, gdzie tradycyjne metody monitorowania mogą nie być wystarczające w obliczu zaawansowanych ataków. AI i ML umożliwiają analizowanie ogromnych ilości danych w czasie rzeczywistym, co pozwala na szybkie wykrywanie wzorców i anomalii wskazujących na potencjalne zagrożenia. Dzięki zastosowaniu zaawansowanych algorytmów, systemy te są w stanie identyfikować nawet najmniejsze, nienaturalne zachowania w sieciach, które mogłyby zostać przeoczone przez tradycyjne systemy.
Jedną z kluczowych zalet AI jest jej zdolność do monitorowania sieci energetycznych 24/7. Automatycznie analizuje ruch i wykrywa podejrzane działania, takie jak próby nieautoryzowanego dostępu czy anomalie w funkcjonowaniu urządzeń IoT. To umożliwia szybką reakcję na zagrożenia, minimalizując ryzyko poważnych zakłóceń w dostawach energii. Co więcej, uczenie maszynowe pozwala systemom na adaptację do nowych zagrożeń, dzięki ciągłemu zbieraniu danych i dostosowywaniu mechanizmów obronnych do zmieniających się warunków.
Dzięki automatyzacji procesów ochrony, systemy AI mogą natychmiast reagować na cyberataki, np. izolując zagrożone systemy, blokując nieautoryzowane próby dostępu lub uruchamiając plany awaryjne. To pozwala na znaczne zwiększenie efektywności i szybkości reakcji na zagrożenia, co jest kluczowe dla ochrony infrastruktury energetycznej przed zakłóceniami.
Współpraca i wymiana informacji między energetyką, IT i rządem
Współczesne zagrożenia cybernetyczne, zwłaszcza te skierowane przeciwko infrastrukturze krytycznej, wymagają skoordynowanych działań różnych sektorów.
Jednym z najważniejszych elementów współpracy międzysektorowej jest szybka i efektywna wymiana informacji o zagrożeniach, atakach oraz incydentach. Operatorzy energetyczni, firmy IT oraz agencje rządowe mogą znacznie szybciej reagować na nowe zagrożenia. Tego typu koordynacja pozwala na wykrywanie wzorców ataków, które mogą dotknąć innych uczestników rynku oraz opracowywanie skutecznych rozwiązań zapobiegających dalszemu rozprzestrzenianiu się cyberzagrożeń. Ważnym narzędziem w tym procesie są centra reagowania na incydenty bezpieczeństwa komputerowego (CSIRT), które działają na poziomie krajowym i sektorowym. Zbierają one informacje o zagrożeniach, analizują je, a następnie przekazują operatorom i instytucjom publicznym zalecenia dotyczące przeciwdziałania cyberatakom.
Branża energetyczna charakteryzuje się złożoną infrastrukturą, w której każdy element, od sieci przesyłowych po zaawansowane systemy sterowania, może być potencjalnym celem ataku. Współpraca między operatorami sieci energetycznych a firmami IT umożliwia lepsze zabezpieczenie tych kluczowych elementów. Firmy technologiczne dostarczają operatorom rozwiązania z zakresu cyberbezpieczeństwa, takie jak systemy monitorowania i detekcji zagrożeń, podczas gdy operatorzy dzielą się swoją wiedzą na temat specyfiki funkcjonowania sieci energetycznych i potencjalnych słabych punktów. Dzięki tej synergii można skuteczniej projektować systemy zabezpieczeń, które są w stanie odpowiednio reagować na różne rodzaje ataków, od phishingu po zaawansowane działania hakerskie skierowane na systemy zarządzania energią.
Nie mniej istotną rolę odgrywają instytucje rządowe. Tworzą one przepisy i standardy bezpieczeństwa, które muszą być przestrzegane przez operatorów energetycznych oraz dostawców technologii. Dodatkowo, organy rządowe pełnią funkcję koordynacyjną w sytuacjach kryzysowych, zapewniając, że wszyscy interesariusze – od operatorów, przez dostawców IT, po służby bezpieczeństwa – działają zgodnie z jednolitą strategią obrony przed zagrożeniami.
Współpraca międzysektorowa na poziomie międzynarodowym jest także nieoceniona. Wymiana doświadczeń między operatorami energetycznymi z różnych krajów, a także współpraca z międzynarodowymi firmami technologicznymi i organizacjami rządowymi, umożliwia lepsze przygotowanie na globalne zagrożenia cybernetyczne. Inicjatywy takie jak chociażby ENISA (Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa Sieci i Informacji) promują współpracę i wymianę najlepszych praktyk na poziomie Unii Europejskiej, co przyczynia się do zwiększenia ogólnego poziomu bezpieczeństwa cybernetycznego w sektorze energetycznym.
Zagrożenia związane z cyberatakami i ich wpływ na bezpieczeństwo danych energetycznych
Cyberataki stanowią poważne zagrożenie dla sektora energetycznego, który jest kluczowy dla funkcjonowania państwa i społeczeństwa. Infrastruktura energetyczna, w tym systemy przesyłu i zarządzania energią, jest coraz bardziej zależna od nowoczesnych technologii, co czyni ją atrakcyjnym celem dla cyberprzestępców. Cyberataki mogą prowadzić do zakłóceń w dostawach energii, wywoływać przerwy w funkcjonowaniu sieci, a nawet powodować długoterminowe awarie.
Największym zagrożeniem jest utrata lub kradzież danych energetycznych, które są niezbędne do zarządzania systemami energetycznymi. Ataki takie mogą prowadzić do manipulacji danymi, co zakłóca operacje i utrudnia podejmowanie decyzji w krytycznych momentach. Ponadto, wyciek danych może umożliwić atakującym dostęp do poufnych informacji, co zwiększa ryzyko dalszych cyberataków.
Cyberataki mogą również obejmować działania sabotażowe, mające na celu wyłączenie systemów energetycznych lub uszkodzenie infrastruktury. Dlatego kluczowe znaczenie ma stosowanie zaawansowanych środków cyberbezpieczeństwa, monitorowanie systemów w czasie rzeczywistym i ścisła współpraca między operatorami energetycznymi, firmami IT oraz instytucjami rządowymi.
