PPP jest coraz powszechniej na świecie stosowaną, skuteczną i efektywną metodą świadczenia usług publicznych, pozwalającą na adekwatną do rosnących oczekiwań społecznych poprawę standardu ich świadczenia.
Dr Irena Herbst
Prezes Zarządu Fundacji Centrum PPP, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki w latach 2002-2005
Podstawową zaletą PPP jest wykorzystywanie w tym celu umiejętności i potencjału finansowego kapitału prywatnego. Pozyskanie dodatkowego kapitału i delegowanie do firm prywatnych ryzyk, immanentnych dla działań gospodarczych, zwiększa skuteczność i efektywność realizacji zadań publicznych; pozostawienie odpowiedzialności za poziom i jakość świadczonych usług po stronie publicznej (ryzyko polityczne), uruchamia skuteczny mechanizm stymulowania społecznie oczekiwanej dostępności do nich. Wiele krajów świadomie używa tego instrumentu, opracowując i wdrażając programy stosowania PPP w sektorach usług edukacyjnych, transportowych, zdrowotnych, komunalnych, zwiększających bezpieczeństwo (armia) czy kulturowych. Liderem w Europie jest Wielka Brytania (przede wszystkim edukacja, rewitalizacja), Francja (szpitale), Niemcy, Holandia(rewitalizacja), Hiszpania i Irlandia (infrastruktura drogowa).
Zgodnie z obowiązującymi w Unii Europejskiej regulacjami, odpowiedni podział ryzyk między partnerami PPP, pozwala na uniknięcie obciążania limitów zadłużenia (budżetów publicznych), mimo podejmowania przez partnera publicznego – w stosunku do partnera prywatnego – zobowiązań finansowych. W sytuacji konieczności zmniejszenia deficytu finansów publicznych, jest to dodatkowy argument (obok większej efektywności wynikającej z samej formuły współpracy) przemawiający za działaniami prowadzącymi do upowszechnienia PPP.
W Polsce, mimo iż regulacje w zakresie PPP wprowadzono mniej więcej w tym samym okresie (pierwsza dekada XXI wieku), rynek PPP rozwija się znacznie wolniej. Obecnie jednak istnieje nadzieja na znaczący wzrost stosowania formuły PPP – uchwalona została rządowa polityka rozwoju PPP – wytyczono cele – m.in 10 projektów szczebla krajowego i 100 lokalnego; 5 proc. wszystkich inwestycji w sektorze usług publicznych. Prowadzone są masowe szkolenia dla podmiotów publicznych szczebla krajowego, regionalnego i lokalnego, opracowano wytyczne w zakresie wykonywania analiz przedrealizacyjnych, lada moment należy spodziewać się wytycznych w zakresie wyboru partnera prywatnego i następnie, sformułowania umowy i PPP. Znowelizowano ustawę o PPP.
PPP stosowane jest w wielu sektorach usług publicznych. Zazwyczaj projekty PPP zawierają komponent budowy lub remontu infrastruktury niezbędnej do świadczenia danego rodzaju usług a elementem takiej infrastruktury są obiekty kubaturowe. Specyfika rodzaju świadczonych usług publicznych pozwala na wyodrębnienie poszczególnych sektorów PPP, w których powstanie obiektu kubaturowego odgrywa mniej lub bardziej istotną rolę. I tak w sektorze obiektów użyteczności publicznej budowa (remont) budynku odgrywa zasadniczą rolę. Tworzą go zarówno siedziby władz publicznych, których przedmiotem jest budowa (remont) ratusza, sądu, budynków urzędów administracji publicznej jak i inne budynki użyteczności publicznej takie jak np. szkoły czy muzea. Nieruchomości kubaturowe stanowią też istotną część projektów sektora usług zdrowotnych (szpitale, przychodnie zdrowia), kultury (muzea, sale koncertowe, sale konferencyjne, teatry, domy kultury) edukacji (np. akademiki).
Odmienność projektów PPP w sektorze władzy/użyteczności publicznej w porównaniu z projektami PPP w innych sektorach wynika wprost z charakteru świadczonych przez nich usług publicznych – administracyjnych, sądowniczych i kontrolnych, zdrowotnych, oświatowych. Ich wspólną cechą jest specyficzny dla tego sektora brak (całkowity lub częściowy) odpłatności dla użytkownika końcowego (interesanta, pacjenta czy ucznia) za korzystanie z nich oraz wynikający z tego podział ryzyk: ryzyko popytu pozostaje po stronie publicznej, a partner prywatny przejmuje ryzyko budowy i dostępności.
Przy takim podziale ryzyka wynagrodzenie dla partnera prywatnego, refundujące mu wyłożone nakłady i powiększone o marżę zysku, płacone jest przez stronę publiczną – za dostępność, tj. płacone w umownych okresach (rocznych, kwartalnych) za możliwość korzystania z obiektu, utrzymywanie obiektu i świadczenie usług w ustalonym standardzie. Płatności są zawsze pomniejszane w przypadkach uchybień (stosowany jest rygorystyczny monitoring utrzymania standardów). Rozpoczęcie płatności następuje po oddaniu obiektu, stąd motywacja dla partnera prywatnego, aby oddał obiekt zgodnie z harmonogramem lub przed terminem – co miało miejsce w przypadku sądu w Nowym Sączu, n.b. jedynym w Polsce projektem PPP szczebla krajowego.
W praktyce europejskiej i światowej, zarówno władze/urzędy szczebla centralnego jak i lokalnego, coraz częściej sięgają po formułę partnerstwa publiczno-prywatnego. W Polsce, mimo dużych potrzeb inwestycyjnych wykorzystanie do tego celu formuły PPP jest nadal małe – 14 podpisanych umów, 22 umowy w trakcie przygotowania. Jak się wydaje, masowo prowadzone obecnie (pod nadzorem MIiR przez ekspertów FCPP i ZMP oraz ZPP) szkolenia i warsztaty, powinny znacząco poprawić wiedzę o PPP i ułatwić decyzje o posłużeniu się tym instrumentem. Do zastosowania opłaty za dostępność zachęcić może też nowelizacja pozwalająca podmiotom publicznym na zaliczanie wynagrodzenia wypłacanego partnerowi prywatnemu (refundującego jego wydatki inwestycyjne) do wydatków majątkowych a więc nie powiększających długu publicznego.
Formuła PPP znakomicie nadaje się także do budowy mieszkań o funkcji komunalnej – mieszkań na wynajem o umiarkowanych czynszach. Dlatego też, w ramach obecnie realizowanego programu mieszkanie + opracowywany jest moduł PPP. Pozwoli on na wykorzystanie kapitału prywatnego do realizacji mieszkań na wynajem o czynszu regulowanym – w ramach umowy między gminą a inwestorem. Wynagrodzenie partnera prywatnego będzie realizowane w oparciu o opłaty czynszowe (stawka czynszu określona przez gminę) oraz opłatę za dostępność (płaconą przez gminę) pokrywającą różnicę między czynszem rynkowym a tym określonym przez gminę w umowie o PPP.
